ΔΕΚΑ ΗΜΕΡΕΣ ΠΡΟΣΔΟΚΙΩΝ, ΔΥΣΠΙΣΤΙΑΣ ΚΑΙ ΠΑΖΑΡΙΟΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΕ ΣΤΟ ΠΡΟΣΦΥΓΙΚΟ

H εικόνα της μαραθώνιας, ημιτελούς Συνόδου ΕΕ-Τουρκίας με τις απειλές για βέτο δείχνει πως η προθεσμία του δεκαημέρου που έθεσαν οι «28» θα κυλήσει δύσκολα, όμως η ευρωπαϊκή ηγεσία χαιρετίζει το «περίγραμμα συμφωνίας» ως πιθανό σημείο καμπής στην προσφυγική κρίση.

Πέραν της συνομιλίας με τον «άβολο εταίρο» που λέγεται Άγκυρα, η ΕΕ γνωρίζει πως στην πρώτη γραμμή βρίσκεται η ίδια η συνοχή της. Στο ανακοινωθέν των «28», αποτυπώνονται ξεκάθαρα και οι δυσκολίες στο ενδοευρωπαϊκό τοπίο -ενώ υπάρχει και η αναφορά πως η  «ακανόνιστη ροή μεταναστών στο διάδρομο των Δυτικών Βαλκανίων έχει τώρα φτάσει στο τέλος της».

Oι ευρωπαίοι ηγέτες κατέληξαν σε περίγραμμα συμφωνίας, τις τελικές αποφάσεις επί του οποίου ανέβαλαν για νέα Σύνοδο στις 17 και 18 Μαρτίου. Στις δηλώσεις τους, άφησαν να φανεί η προσδοκία τους πως η συμφωνία μπορεί να ανοίξει την πόρτα της εξόδου από την προσφυγική κρίση: «Οι ημέρες της παράτυπης μετανάστευσης τελείωσαν» είπε ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Ντόναλντ Τουσκ, ενώ ο Γιούνκερ και οι ευρωπαίοι ηγέτες στάθηκαν περισσότερο στο ότι «χρειάζεται ακόμη περισσότερη δουλειά» για τη συμφωνία, τόνισαν όμως πως την θεωρούν «βάση υπέρβασης του αδιεξόδου».

Το τελικό κείμενο της Συνόδου δείχνει τα βασικά σημεία της συμφωνίας που επιδιώκεται με την Τουρκία, όμως αποτυπώνονται και οι δυσκολίες στη συζήτηση μεταξύ των «28».

Η Τουρκία θα πάρει, αν η συμφωνία υλοποιηθεί, επιπλέον κεφάλαια από τα όσα προβλέπονταν αρχικά (λόγος γίνεται για τα διπλάσια), ορίζοντα άμεσης άρσης της ανάγκης για βίζα στην ΕΕ (μέχρι τον Ιούνιο «το αργότερο»), «συζήτηση» για άνοιγμα κεφαλαίων στην ενταξιακή διαδικασία και κάλυψη του κόστους επαναπροώθησης μεταναστών από την ευρωπαϊκή πλευρά.

Σε αντάλλαγμα, το σχεδιάγραμμα συμφωνίας προβλέπει ότι θα επαναπροωθηθούν όλοι οι παράτυποι μετανάστες από τα ελληνικά νησιά προς την Τουρκία και για κάθε Σύρο που επαναπροωθείται, η ΕΕ θα δέχεται έναν Σύρο από την Τουρκία.

Στη διαδικασία αυτή, θα λειτουργεί επιβαρυντικά για έναν αιτούντα άσυλο το να έχει βρεθεί σε λέμβο που προσπάθησε να περάσει στο Αιγαίο -όπως χαρακτηριστικά είπε ο πρόεδρος της Κομισιόν Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ, «απόπειρα να μπει κάποιος Σύρος παράνομα στην Ευρώπη θα τον βάζει στο τέλος της λίστας για επανεγκατάσταση».

Το σκεπτικό της ευρωπαϊκής πλευράς είναι συνέχεια αυτού που είχε πει ο Τουσκ ήδη από την Αθήνα -το «μην έρχεστε με βάρκες στην Ελλάδα», απεθυνόμενος σε πρόσφυγες και μετανάστες. Όπως μεταξύ άλλων φάνηκε από τις αναφορές του Γιούνκερ, που είπε ότι «ο μόνος τρόπος να έρθει κανείς στην Ευρώπη θα είναι μέσω νόμιμης οδού», επιδίωξη είναι να εκλείψει κάθε κίνητρο σε πρόσφυγες και μετανάστες να στραφούν σε διακινητές.

Το ζήτημα της μετεγκατάστασης παραμένει ξεκάθαρα εμπρηστικό, δεδομένης ειδικά και της αντίθεσης των χωρών της λεγόμενης ομάδας του Βίσεγκραντ.

Πρόταση στο τέλος του ανακοινωθέντος, η οποία εκ πρώτης όψεως μοιάζει να έχει προστεθεί εμβόλιμα στο κείμενο, διευκρινίζει πως «αυτό το έγγραφο δεν δημιουργεί καμία νέα δέσμευση από τα κράτη μέλη όσον αφορά τη μετεγκατάσταση και επανεγκατάσταση».

Δεύτερη πρόταση επισημαίνει επίσης πως «θα ληφθούν άμεσα όλα τα απαραίτητα μέτρα για το ενδεχόμενο να ανοίξουν νέοι διάδρομοι». Aυτό θα μπορούσε ακόμη και να απαντά σε ανησυχίες από τη Ρώμη, όπου κάποιοι έχουν αρχίσει να μην αποκλείουν αναβίωση της παλιότερης μεταναστευτικής διαδρομής Αυλώνα-Οτράντο/Μπάρι, μέσω των ελληνοαλβανικών συνόρων.

Όσον αφορά πάντως το ζήτημα της βίζα και της ενταξιακής διαδικασίας, υπήρξαν αρκετές «προειδοποιήσεις» από τους ηγέτες: Ο μεν Φρανσουά Ολάντ σημείωσε, μετά τη Σύνοδο, πως για να υπάρξει τον Ιούνιο απελευθέρωση της βίζα «πρέπει να πληρούνται κάποια κριτήρια, τα οποία είναι 72» ενώ η Μέρκελ ξεκαθάρισε πως το «ζήτημα της ένταξης της Τουρκίας στην ΕΕ δεν βρέθηκε απόψε στην ατζέντα».

Η γερμανίδα καγκελάριος σημείωσε επίσης πως θα είναι δύσκολο το άνοιγμα επιπλέον κεφαλαίων εξαιτίας της κυπριακής αντίστασης.

Οι δε αναφορές τη νύχτα της Δευτέρας γύρω από τις χώρες που διαφώνησαν σε διάφορα σημεία δείχνουν το πόσο δύσκολο ήταν το κλίμα: Μέχρι και ο ιταλός πρωθυπουργός Ματέο Ρέντσι φέρεται, σύμφωνα με ιταλικά ΜΜΕ όπως η Corriere ή η Repubblica, να απείλησε με βέτο εάν δεν υπογραμμιζόταν στο κείμενο η «σημασία της ελευθερίας του Τύπου» (με αφορμή τις τελευταίες εξελίξεις στην Τουρκία).

Στο τελικό κείμενο υπάρχει η επισήμανση πως οι ευρωπαίοι ηγέτες «συζήτησαν επίσης με τον τούρκο πρωθυπουργό την κατάσταση των ΜΜΕ στην Τουρκία».

Ξεχωριστά στη συνέχεια, και ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Ντόναλντ Τουσκ ανέφερε πως η ελευθερία γνώμης είναι «θεμελιώδης», υπογραμμίζοντας πως «δεν μπορούμε να παρακολουθούμε αμέτοχοι όταν εκφράζονται τέτοιες ανησυχίες για την Τουρκία».

Η ροή στον Βαλκανικό διάδρομο «τελείωσε», βοήθεια προς την Ελλάδα

Με την επισήμανση πως «η ακανόνιστη ροή μεταναστών στο βαλκανικό διάδρομο έφτασε στο τέλος της», μεγάλο τμήμα του ανακοινωθέντος της Συνόδου αναφέρεται στην υποστήριξη που θα λάβει η Ελλάδα για να αντιμετωπίσει την κατάσταση που διαμορφώνεται.

Φαίνεται πως από το κείμενο λείπει η αρχική αναφορά πως ο «βαλκανικός διάδρομος έκλεισε»,  η οποία θα συμπλήρωνε την «λήξη της ακανόνιστης ρόης». Όπως αναφέρει μεταξύ άλλων το Spiegel και η γερμανική FAZ, η φράση, κατά γενική εκτίμηση αυστριακής έμπνευσης, απομακρύνθηκε μετά την πίεση της γερμανικής και της ελληνικής πλευράς.

Υπογραμμίζοντας πως στόχος είναι η επιστροφή στην πλήρη εφαρμογή της Συνθήκης του Σένγκεν, το κείμενο της Συνόδου τονίζει ότι «απαιτείται δράση για να υποστηριχθεί η Ελλάδα σε αυτή τη δύσκολη συγκυρία και να βοηθήσουμε στο έπακρο των δυνατοτήτων μας στη διαχείριση της κατάστασης που έχει διαμορφωθεί».

Κάνοντας λόγο «για συλλογική ευθύνη της ΕΕ που απαιτεί γρήγορη και αποτελεσματική κινητοποίηση όλων των διαθέσιμων μέσων και πόρων», τονίζεται η «παροχή επείγουσας υποστήριξης από την Κομισιόν, άλλα κράτη μέλη και ΜΚΟ» για «άμεση απάντηση στην πολύ δύσκολη ανθρωπιστική κατάσταση που διαμορφώνεται ταχύτατα επί του εδάφους».

Τμήμα της υποστήριξης είναι η «επιπλέον βοήθεια στη διαχείριση των εξωτερικών συνόρων, συμπεριλαμβανομένων και εκείνων με την ΠΓΔΜ και την Αλβανία», η διασφάλιση της λειτουργίας των hotspot με πλήρη διενέργεια ταυτοποίσηης και ελέγχων και νέες ενισχύσεις των δυνάμεων της Frontex.

Η ΕΕ καλείται επίσης να συνδράμει στην «μεγάλης κλίμακας και ταχείας εκτέλεσης επιστροφής στην Τουρκία όλων των παράτυπων μεταναστών» αλλά και να «επιταχύνει ουσιαστικά την εφαρμογεί της επανεγκατάστασης ώστε να ελαφρυνεί το μεγάλο βάρος που αντιμετωπίζει η Ελλάδα».

Τα κράτη μέλη καλούνται να δώσουν «ως ζήτημα επείγοντας» περισσότερες θέσεις για επανεγκατάσταση.

Η Σύνοδος επίσης σημειώνει ότι θα συνεχιστεί η στενή συνεργασία με τις χώρες-μη μέλη των Βαλκανίων ενώ αναφέρεται πως τα παραπάνω είναι «έκτακτα μέτρα» που θα βρίσκονται υπό αναθεώρηση, λέγοντας πως το Συμβούλιο θα επανέλθει στο τέλος Μαρτίου.